دلیل سخت بودن ترک مواد مخدر چیست؟

چرا ترک مواد مخدر سخت است؟

اعتیاد را می توان یکی از بحران های جدی قرن 21 و یکی از چالش های روز دنیا دانست. جنبه های مختلف زندگی افراد معتاد (شخصی، حرفه ای و اجتماعی) تحت تاثیر اعتیاد، آسیب های جدی می بیند. به همین دلیل است که دولت ها بودجه های هنگفتی را صرف مبارزه با اعتیاد و آگاهی رسانی به افراد جامعه کرده اند.

از سویی دیگر، سازمان بهداشت جهانی، اعتیاد را یک رویداد نگران کننده در سطح جهان توصیف کرده است. این نگرانی چندان هم بی مورد نیست، چرا که یک جامعه از جنبه های مختلفی (از جمله اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سلامت عمومی) می تواند از اعتیاد ضربه ببیند.

 آگاهی بخشی به افراد جامعه در خصوص دوری و یا ترک مواد مخدر، راهکاری است که اکثر دولت ها و کشورها پیش گرفته اند اما این کار چندان آسان نیست.

ترک مواد مخدر و اعتیاد، به معنای ترک یک عادت است و این کار هیچ گاه آسان نبوده است. از سویی دیگر، اعتیاد شکل های مختلفی دارد و موادی که افراد به آن ها وابسته می شوند، تاثیرات متفاوتی ممکن است بر روی روح و روان افراد بگذارند که ترکشان را دشوار می سازد.

ما در این مقاله قصد داریم عوامل مشکل ساز در ترک مواد مخدر را بررسی کنیم. در نهایت نیز نکاتی را برای کمک به افراد پس از ترک مواد مخدر، ارائه خواهیم داد. اما پیش از هر چیز، باید مفهوم اعتیاد را بار دیگر تعریف کنیم.

اعتیاد چیست و معتاد کیست؟

اعتیاد را می توان نوعی نیاز شدید جسمی یا روانی به یک ماده یا انجام یک کار دانست. این نیاز به قدری شدید است که فرد معتاد مجبور می شود استفاده از یک ماده و یا انجام یک کار را مدام تکرار کند؛ تا جایی که منجر به آسیب های جدی در وی شود.

اعتیاد شکل های مختلفی دارد. یک فرد ممکن است به الکل، نیکوتین و یا مواد مخدر اعتیاد داشته باشد. با این حال اعتیاد ممکن است نمودهای عملی نیز داشته باشد. فردی ممکن است به بازی های کامپیوتری و یا حتی ورزش اعتیاد پیدا کند. مواد یا کارهای اعتیاد آور می توانند تاثیری عمیق اما مقطعی بر احساسات انسان داشته باشند.

این شرایط برای انسان خوشایند است و فرد مصرف یا انجام کار را تکرار می کند. به مرور زمان وابستگی به احساس خوشایند به قدری زیاد می شود، که فرد را وارد چرخه مصرف می کند. در این مرحله است که فرد دیگر هیچ کنترلی بر روی مصرف خود ندارد و اعتیاد پدید می آید.

افراد معتاد کمی در جامعه هستند که از اعتیاد خود آگاهند. نکته مهمی که باید در اینجا به آن اشاره کنیم این است که اعتیاد یک مشکل پزشکی است و باید به صورت یک بیماری به آن نگاه شود. یک فرد معتاد به کمک نیاز دارد، چرا که ترک کردن مواد مخدر یا الکل آسان نیست و در مواردی، قطع ناگهانی مصرف این مواد، می تواند بدن را دچار شوک های کشنده کند.

با این حال، ترک مواد مخدر آسان نیست. اعتیاد به این مواد یک شبه به وجود نیامده است و نمی توان انتظار داشت یک شبه نیز از بین برود. در واقع خود فرد معتاد و اطرافیان او باید بدانند که ترک مواد مخدر، یک فرایند طولانی و چالش برانگیز است و باید به چشم درمان یک بیماری سخت به آن نگاه کرد. با این حال، آشنایی با دلایل احتمالی سخت بودن ترک مواد مخدر، می تواند دید بهتری از چالش های پیش رو و راهکارهای عملی به شما بدهد.

ترک مواد مخدر و دلایل دشواری آن

به طور کلی ترک مواد مخدر، در صورتی که وابستگی شدیدی میان فرد و ماده وجود نداشته باشد، آسان تر است. با این حال پارامترهای مختلفی می توانند بر فرایند ترک مواد مخدر تاثیر بگذارند که در ادامه، آن ها را بررسی خواهیم کرد.

اعتیاد به چه نوع ماده‌ای؟

مواد مخدر انواع متفاوتی دارند که هر کدام آن ها تاثیر متفاوتی بر روی جسم و روان افراد می گذارد. بدیهی است که فرایند ترک این مواد نیز متفاوت می باشد. به عنوان مثال، ترک اعتیاد به الکل، هروئین یا بنزودیازپین ها دشوارتر است؛ چرا که این مواد تاثیرات بسیار شدید و طولانی مدتی بر روی بدن انسان دارند.

برخی از مواد به قدری قوی هستند که ترک آن ها باید حتما زیر نظر افراد متخصص و در طی برنامه های سم زدایی حرفه ای صورت پذیرد. بنابراین، بدون شک نوع ماده مخدری که فرد به آن اعتیاد دارد، پارامتری تاثیرگذار در فرایند ترک محسوب می شود.

مدت زمان اعتیاد:

مواد مخدر نوعی سم هستند که به مرور زمان و با مصرف بیشتر، بدن را آلوده می سازند. ترک مواد مخدر برای فردی که به تازگی مصرف را آغاز کرده، به مراتب راحت تر از فردی است که سال ها با اعتیاد دست و پنجه نرم می کند. معتادان با سابقه در واقع با مصرف بیشتر، آستانه تحمل بدن خود نسبت به اثرات ماده مخدر را بالا برده اند و طبیعتا، برای تجربه اثر مشابه، دوز مصرفشان نیز افزایش یافته است.

به بیان دیگر، بدن آن ها به سموم بیشتری آغشته است و پاک کردن آن ها، زمان بیشتری را می طلبد. به همین دلیل است که مدت زمان اعتیاد، به عنوان یکی دیگر از پارامترهای تعیین کننده در فرایند ترک باید مورد توجه قرار گیرد.

چرا اعتیاد به مواد مخدر؟

اعتیاد یک نمود بیرونی از یک مشکل درونی است. اکثر معتادان برای فرار از یک احساس ناخوشایند رو به سوء مصرف مواد می آورند. بنابراین برای تسهیل فرایند ترک مواد مخدر، باید شرایط به وجود آورنده اعتیاد را واکاوی کنیم. افسردگی، اختلالات شخصیتی، اضطراب و یا اختلال اضطراب پس از سانحه از جمله عوامل رایج و شناخته شده ای هستند که می توانند آغازگر اعتیاد در افراد باشند.

بدون واکاوی و بررسی شرایط روحی و روانی فرد بیمار، ترک امکان پذیر نیست. حتی اگر فرد بیمار برای مدتی موفق به ترک مواد مخدر شود اما مشکلات روحی و روانی زمینه ای او حل نشوند، احتمال از سر گیری دوباره اعتیاد توسط وی وجود دارد.

بیولوژی افراد:

ما انسان ها با یکدیگر تفاوت داریم و پارامترهای بیولوژیکی و ژنتیکی به عنوان عوامل اصلی این تفاوت ها شناخته می شوند. همانطور که عادات غذایی و رفتاری هیچ دو انسانی شبیه به یکدیگر نیست، فرایند ترک مواد مخدر نیز برای هیچ دو انسانی یکسان نیست. مطالعات دانشمندان ثابت کرده است که برخی از انسان ها به صورت ژنتیکی مستعد اعتیاد هستند. این افراد بیش از سایرین در معرض خطر ابتلا به اعتیاد قرار دارند و فرایند ترک مواد مخدر یا الکل برای این گروه، دشوار تر و طولانی تر است.

ترک اعتیاد به روش های مختلف

همانطور که مواد مخدر متنوعی در دنیا وجود دارد، روش های ترک اعتیاد نیز به فراخور شکل اعتیاد و نوع ماده ای که فرد به آن وابسته است، متغیر هستند. همچنین در طول مسیر ترک مواد مخدر، تیم پشتیبانی و پزشک معالج ممکن است شکل های مختلفی از درمان را امتحان کند.

گاهی فرد بیمار به یک روش خاص، بهتر از سایرین پاسخ می دهد و گاهی ترکیب چند روش به صورت مرحله ای، رویکرد موفق‌تری برای ترک مواد مخدر محسوب می شود. ما در ادامه قصد داریم برخی از رایج‌ترین و موثرترین روش‌های ترک مواد مخدر را مرور کنیم.

ترک بدون کمک های درمانی و پزشکی:

برخی از افراد موفق می شوند بدون کمک گرفتن از پزشک و یا برنامه های ترک مواد مخدر، اعتیادشان را ترک کنند. دو روش خودیاری و ترک اعتیاد طبیعی، رایج ترین متد ها در این راستا هستند.

در روش خودیاری، خود شخص تلاش می کند با تکیه بر حمایت خانواده، دوستان و انجمن های حمایتی (مثل انجمن معتادان گمنام) اعتیادش را ترک کند. در این روش، فرد هیچ دارویی از پزشک دریافت نمی کند اما بهتر است برای جلوگیری از بروز شوک و آسیب های جسمی، تحت نظارت باشد.

در روش ترک اعتیاد طبیعی، که نوعی ترک جمعی محسوب می شود، فرد در کنار گروهی از افراد تصمیم به ترک اعتیاد می گیرند و تلاش می کنند برای حتی یک روز، به طور کامل مصرف مواد یا الکل را کنار بگذارند. با افزایش تعداد این روزها در ماه، فرد موفق به ترک کامل می شود.

ترک در کنار کمک های درمانی و پزشکی:

با توجه به میزان و نوع اعتیاد، پزشک و تیم معالج دو رویکرد کلی را ممکن است در پیش بگیرند: بستری و یا درمان های سرپایی.

درمان های سرپایی انواع مختلفی دارند و ممکن است شامل جلسات مشاوره و یا برنامه های درمانی روزانه باشد. با این حال، در این شکل از درمان، فرد از متن زندگی شخصی و حرفه ای خود جدا نمی شود. او پس از درمان می تواند به خانه یا محل کار خود باز گردد و فعالیت های روزانه اش را انجام دهد.

در شرایطی که اعتیاد بسیار شدید باشد، زندگی حرفه‌ای یا شخصی فرد را مختل کرده باشد و یا ترک مواد مخدر برای فرد خطرات و آسیب های جسمی جدی به همراه داشته باشد، پزشکان بستری فرد در کمپ های ترک اعتیاد را توصیه می کنند.

این کمپ ها در مراکز درمانی دایر می‌شوند و یک برنامه درمانی 24 ساعته برای فرد بیمار در نظر گرفته می‌شود. معمولا دوران اقامت در این کمپ ها چهار الی شش هفته است اما این دوران با توجه به شرایط فرد و نوع اعتیادش ممکن است تغییر کند.

المان های اصلی یک برنامه ترک اعتیاد استاندارد:

فارغ از نوع درمانی که قرار است برای ترک مواد مخدر پیش بگیرید، باید بدانید طی کردن این مسیر بدون داشتن یک برنامه اصولی امکان پذیر نیست. شما ممکن است به درمان های خودیاری علاقه مند باشید و یا با توجه به نظر پزشک مجبور باشید مدتی را در یکی از مراکز درمانی بستری باقی بمانید. در هر صورت یک برنامه ترک برای شما طراحی می شود (یا خودتان باید آن را طراحی کنید).

این برنامه مولفه های استانداردی دارد که در ادامه آنها را به اختصار شرح خواهیم داد:

۱- هدف بزرگ شما ترک اعتیاد است و باید آن را به قدم های کوچک تر اما امکان پذیر تبدیل کنید. یک تاریخ، به عنوان “روز نهایی رهایی از اعتیاد” برای خود تعیین کنید. این روز نباید همین فردا باشد، چرا که بدیهی است هیچ کسی نمی تواند همین فردا اعتیاد چند ساله خود را ترک کند!

همچنین بهتر از این تاریخ بیش از سی روز دیگر نباشد، چرا که ممکن است به مرور زمان، اراده و انگیزه خود را از دست بدهید. سپس از امروز تا روز موعود، تاریخ هایی را مشخص کنید و به خود قول دهید تا در هر یک از این تاریخ ها، یکی از عادت های بدی که زمینه ساز اعتیاد شما هستند را ترک خواهید کرد. بدین ترتیب، شما به مرور زمان غول بزرگ اعتیاد را شکست خواهید داد.

۲- اطرافیان مورد اعتماد خود، مانند دوستان یا اعضای خانواده تان را از تصمیمتان آگاه کنید. این افراد می توانند به شما در طول مبارزه تان کمک کنند. انگیزه های اجتماعی، تشویق آن ها و وجود یک شخص ثالث که مسیر پیشرفت شما را کنترل کند، بدون شک در موفقیت شما نقشی موثر خواهد داشت.

این فرد می تواند پزشک یا درمانگر شما نیز باشد. مهم این است که در طول این مسیر، کسی باشد که به شما انگیزه بدهد. علاوه بر آن، تعاملات اجتماعی مثبت می توانند با آزاد کردن هورمون های هیجان و آرامش، همان تاثیری را در ساختار مغز شما داشته باشند که مواد مخدر ایجاد می کنند.

۳- عوامل محرک اعتیاد را شناسایی کرده و آنها را از زندگی خود حذف کنید. برای این کار، بهتر است مدتی کارهای روزانه خود را یادداشت کنید. مطالعه این اطلاعات به شما کمک میکند عوامل محرکی که شما را به سوءمصرف مواد سوق می دهند، شناسایی کنید.

به عنوان مثال، ممکن است شما زمانی که در خانه تنها هستید “هوس” استفاده از مواد مخدر را داشته باشید. بسیاری تحت تاثیر استرس یا اضطراب به مصرف مواد روی می آورند. پس از شناسایی این عوامل، آنها را با عادت های مثبت جایگزین کنید. پیاده روی، ورزش، بیرون رفتن با دوستان، آغاز یک کار دوم کوچک در خانه و یادگیری یک زبان یا مهارت جدید مواردی هستند که می توانند اوقات شما را در طول روز پر کنند و مانع از قدرت گرفتن محرک های اعتیاد شوند.

۴- در مسیر ترک اعتیاد، دلسرد شدن و تسلیم شدن امری اجتناب ناپذیر است. این مسیر آسان نیست و شما ممکن است در هر نقطه ای از مسیر، دلسرد شوید و یا در برابر فشارهای روحی و جسمی تاب نیاورید.

به یاد داشته باشید که هر کاری را اگر برای 21 روز متوالی انجام دهید، به یک عادت تبدیل می شود. بنابراین، دوری از عادت مصرف مواد مخدر برای 21 روز می تواند به یک عادت برای شما تبدیل شود. زمانی که عدم مصرف مواد را به یک عادت برای خود تبدیل کنید، اراده بیشتری برای ترک خواهید داشت.

۵- فراموش نکنید که هر کسی ممکن الخطاست. شما ممکن است در مسیر ترک تسلیم نفس خود شوید و بار دیگر سو مصرف مواد را آغاز کنید. ممکن است به اهداف کوچک و کوتاه مدت خود نرسید و دلسرد شوید.

ممکن است کنترل عوامل زمینه ساز اعتیاد، بار دیگر عصیان کنند و شما را به سوء مصرف سوق دهند. در چنین شرایطی، هرگز نباید تسلیم شوید. قبول کنید که شما هم مانند هر انسان دیگری اجازه خطا کردن را دارید. در برنامه ترک خود، راهکاری را برای چنین شرایط در نظر بگیرید و در صورت نیاز، به آن عمل کنید.

پس از ترک اعتیاد!

اعتیاد یک بیماری جدی است و اگر موفق شده‌اید آن را ترک کنید، شما یک قهرمان هستید! فراموش نکنید که خطر اعتیاد پس از ترک کاملا برطرف نمی شود. همیشه احتمال بازگشت وجود دارد. بنابراین تلاش کنید تا یک سبک زندگی جدید و سالم برای خود خلق کنید.

تغذیه مناسب، ورزش و روابط اجتماعی سالم باید ارکان اصلی زندگی جدید شما باشند. عوامل زمینه ساز اعتیاد (مانند اضطراب، استرس، افسردگی و …) را فراموش نکنید؛ بلکه باید آن ها را مدام زیر نظر داشته باشید و برای بهبود شرایط خود از مشاوران و روانشناسان کمک بگیرید.

هر چقدر این عوامل را بهتر کنترل کنید، احتمال بازگشت اعتیاد کمتر خواهد بود. از دوستانتان که در دوران ترک در کنارتان بودند، تشکر کنید. اگر اعتیاد مشکلی را برای دوستان یا اعضای خانواده شما به وجود آورده است، از آنها پوزش بخواهید. تلاش کنید تا این موضوع را برای عزیزان خود جبران کنید.

در نهایت برای ترک مواد مخدر و اعتیاد، توصیه می کنیم هدف اصلی خود را فراموش نکنید. شما به خاطر خانواده و عزیزانتان، همسرتان که در تمام روزهای سخت اعتیاد در کنارتان بوده است، فرزندانی که شما را الگو و پناه خود می دانند، پدر و مادری که تنها امیدشان هستید و کاری که برایش شبانه روز زحمت کشیده اید، اعتیاد خود را ترک کرده اید. این هدف را جدی بگیرید و با کمک آن از وسوسه هایی که بدون شک در آینده به سراغتان می آیند، دوری کنید.

سوالات متداول

آزمایش اعتیاد چیست؟

آزمایش اعتیاد به شما کمک می کند تا متوجه شوید آیا فرد اعتیاد دارد یا خیر؟ برای این کار آزمایش های مختلفی در نظر گرفته شده است. در زیر انواع آزمایش های اعتیاد آورده شده است:

• آزمایش خون
• آزمایش ادرار
• آزمایش موی سر
• آزمایش های غربالگری روانشناسی
• آزمایش ترشحات بزاق

ترک اختیاری چیست؟

وقتی شخص با اختیار و رضایت خود به کلینیک ترک اعتیاد مراجعه می کند، ارائه مدارک شناسایی به عنوان معرف کفایت می کند. شخص فرم پذیرش کمپ ترک اعتیاد را پر می کند و وارد روند درمان می شود. در واقع چنین شخصی قوانین کمپ ترک اعتیاد را پذیرفته است و روند درمان را بهتر از حالت اجباری طی خواهد کرد. شرایط کمپ ترک اعتیاد برای چنین فردی خیلی پیچیده نیست، حتی پس از اتمام طول درمان با رضایت خود می تواند از کمپ خارج شود.